Robert Alberdingk Thijm spreekt : 'Gijs en de liefde, of: desalniettemin Gijs'

12 sep 2015

Locatie

Jan Cunen Museum Oss
Nederland
NL
Jan Cunen Museum Oss
Nederland
NL

Gijs en de liefde, of: desalniettemin Gijs

 

De liefde, verzucht Theo Maassen in zijn 4e theatershow…

De liefde… poeh

Hij heeft dan net zeker 20 minuten afgegeven op zijn vriendin, schoonouders, kinderen, hoe het zover heeft kunnen komen…

De liefde… dáár zouden ze nou eens een liedje over moeten maken.

 

Geen pad zo platgetreden als de liefde

Geen onderwerp zo afgelebberd, uitgekauwd, aangelengd, opgewarmd en weer uitgeserveerd alsof het kakelvers is

Liedjes, films, romans, dichtbundels, toneelstukken…

We hebben de liefde, door de eeuwen, in alle soorten, maten en vormen voorbij zien komen

Maar zelden of nooit als een tentoonstelling

Ik tenminste niet

 

Dit is een bijzondere tentoonstelling

Deze tentoonstelling gaat over de Liefde volgens Gijs Assmann

Desalniettemin de Liefde

Ondanks alles, de Liefde

En toch… de Liefde

 

Wat is die liefde dan?

Gijs heeft me gevraagd daar mijn persoonlijke gedachten over te laten gaan

En die heb ik

 

Over de liefde

Over Gijs

En over de liefde van Gijs

Die… “en toch, ondanks alles” Liefde

 

 

De allereerste geschreven liefdesbetuigingen – en dan heb ik het niet over iets historisch – ontstaan zo’n beetje rond moederdag

Wanneer kinderen zich net met kleurpotloden en schots en scheve letters, deels in spiegelbeeld kunnen uitdrukken

Op die tweede zondag in mei staat de timeline van Facebook vol onbeholpen liefdesbetuigingen aan mama’s

Die allemaal de liefste van de wereld zijn

Zelfgekrabbelde tekeningen

Niet altijd flatteus, zelden flatteus

Vaak rompvoeters

Met veel kusjes erbij

En allemaal gepost door de moeders zelf

Mama… ik hauw van jauw

 

[Rond Valentijnsdag posten zien we ook zo’n golf, minstens zo onbeholpen maar dan van volwassenen. Inmiddels is er seks in het spel.]

 

Wat is die, schijnbaar dwangmatige, behoefte aan liefdesbetuigingen?

Zijn het niet gewoon tekens van afhankelijkheid?

Een kind kan het zich helemaal niet permitteren om niet van zijn moeder te houden

Het is van zijn of haar eerste levensbehoeften van haar afhankelijk

Eten, drinken, warmte, kleding, veiligheid, bescherming en aandacht

En ze moeten ook nog eens bewijs leveren voor hun liefde

Schriftelijk

Is het niet als de liefde van Noord Koreanen voor Kim il Jun?

Van gijzelaars voor hun gijzelnemer?

Is het een vorm van smeken? Alsjeblieft… hou van me.

 

Of zijn de machtsverhoudingen precies omgekeerd? Is het een uitgekookte vorm van emotionele chantage van die kinderen [en van die minnaars en minnaressen?]

Een liefde die roept: ik vind jou de liefste, dus vind dat maar ook van mij

 

Of is het een vorm van behoud van controle?

Het bezweren van afwijzing, van boosheid, verdriet?

Of zijn die liefdesbetuigingen gewoon oefeningen? Schrijfoefeningen, oefeningen in portretkunst, oefenen om lief te hebben.

 

En misschien is het wel alles tegelijk.

 

Precies zoals de liefdesbetuigingen van Gijs aan zijn geliefde

Collages waarin niet alleen de geportretteerde geliefden maar ook de daad van het liefhebben – in al zijn veelvoud – net zo mooi als lelijk afgebeeld worden; onbeholpen en geraffineerd, hilarisch en tragisch, authentiek en gekopieerd, expliciet en impliciet,

uitdagend en schaamtevol, reflectief en ondoordacht, knutselwerk en hoge kunst

 

De liefdesbetuigingen vallen dagelijks op de mat [en ik kan het weten]

Niet alleen op Valentijnsdag, niet alleen op de verjaardagen, en nee: ook niet alleen op moederdag… elke dag is het Hesterdag

 

Want deze collages zijn voor Gijs ook oefeningen

Juist door de dagelijkse discipline

Oefeningen in het analyseren van het menselijk hart, de menselijke drift, de menselijke ziel

In een ouderwetse, bijna middeleeuwse vormentaal

Maar het is allesbehalve een hoofse liefde

Monden, pikken, kutten, tieten vliegen je om de oren

De afgebeelde liefde is fysiek, driftmatig, wanhopig en ook teder

 

Misschien verraadt hier zich de achtergrond van Gijs als zoon van een patholoog-anatoom, met een fascinatie voor de holocaust

Een man wiens ogen en handen hebben ervaren waar de mens toe in staat is

Wat de mens kan worden aangedaan

Het menselijke corpus, de menselijke animus

De schaar waarmee Gijs zijn collages knipt

Is als het scalpeermes van zijn vader die in menselijke vlees snijdt

 

De schedellichtingen van Gijs onderzoeken onze geest, onze verlangens, onze geheimen, onze angsten

Wat wil hij toch bereiken met dat openleggen?

Met dat onderzoeken en aan het licht brengen?

Uiteraard: het zal een zelfonderzoek zijn

Mag ik deze gedachtes hebben? Mag ik zo twijfelen aan mezelf? Zo onzeker zijn? Zo slecht zijn? Mag ik falen?

Wie worstelt daar niet mee?

 

Zachte patholoog-anatomen maken stinkende wonden

Juist in het tonen van de gebreken en mankementen zit de weg naar reiniging, genezing, naar aanvaarding. Ook naar humor, relativering en zelfkennis

Ken u zelve

 

Misschien is dat wat Gijs ons zo dwangmatig probeert duidelijk te maken:

Ken u zelve – en gedenk lief te hebben – Memento amori

 

De liefde die Gijs wil laten zien is namelijk onvoorwaardelijk

Je hoeft niet mooi te zijn. Je hoeft niet perfect te zijn. Je hoeft niet lief te zijn. Je mag alle mankementen hebben die je maar wil hebben

Sterker nog: hoe eerlijker en onbeholpener, hoe echter de liefde

 

Je moet maar één kwaliteit hebben: je moet ontvankelijk zijn voor die liefde

Je moet bemind én gezien kunnen worden

En onderschat dat niet: dat is een grote kwaliteit. Dat kunnen er niet veel

Je moet in staat zijn om bemind te worden in je onvolmaaktheid

Daar heb je humor voor nodig, zelfrelativering, kwetsbaarheid

Zoals een naaktmodel die zich uitkleedt voor een schilder

Maar dan veel naakter

 

Bij Gijs hoef je niks op te houden, wees je zelf, geef je over

Alsof hij wil zeggen:

En toch hou ik van je

Ondanks alles, hou ik van je

Desalniettemin de Liefde